وانیل

تصور کنید که این طعم شیرین خاطرات ما بدون رایحه‌ی وانیل چقدر بی‌مزه جلوه می‌کرد. از زمانی که یکی از اقوام قاره‌ی آمریکا وانیل را در قالب یک ترکیب طعم دار به فاتحین اسپانیایی معرفی کردند تا جستجوی امروزی برای راه‌های بیوتکنولوژیک برای تولید ترکیبات طعم‌دار وانیل همواره لذتی بی بدیل را برای نسل‌های بشر در طول تاریخ فراهم کرده است.

پیشینه‌ی تاریخی:

وانیل در واقع بزرگترین سهم قاره‌ی آمریکا در حوزه‌ی ادویه جات در دنیا است. در اینجا به گزیده ای از تاریخچه‌ی کشف و توزیع جغرافیایی این ادویه‌ی پرطرفدار می‌پردازیم. اروپاییان زمانی با این ادویه آشنا شدند که امپراطور تمدن آزتک مانتازوما در سال 1520  به فاتح شهیر اسپانیایی هرناندو کورتز با نوشیدنی شکلات (chocolat) که از ترکیب پودر کاکائو و وانیل آسیاب شده بدست می‌آمد، خوش آمد گفت. پس از کشف ترکیب راز آمیز این نوشیدنی، اسپانیایی‌ها وانیل را به اروپا آوردند و در آنجا از بذر لوبیایی شکل آن بعنوان طعم دهنده در تولید شکلات استفاده کردند و آن را (vaynilla) نامگذاری کردند (که بر خلاف ظاهر میوه‌ی آن غلافی کوچک است). پس از آن، توجه‌ها به سوی این گیاه جلب شد. اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی شرح این گیاه، وجه تسمیه‌، و باغبانی آن گردآوری شد و نمونه‌هایی از این گیاه به باغ‌های گیاه‌شناسی از جمله پاریس و آنتوپ ارسال گردید.

متعاقبا، وانیل در سال 1793 به رئونیون، در 1819 به جاوه، به هندوستان در 1835، به جزایر تاهیتی در 1848 و جزایر سیشل در 1866 وارد گردید. تا قبل از سال 1841 تلاش‌هایی ابتدایی جهت کشت و زرع وانیل در خارج از کشور بومی آن مکزیک صورت گرفت که همگی با یک دلیل اصلی با شکست مواجه شد: عدم وجود حشرات جهت گردافشانی. این مشکل در سال 1836 توسط شارل مورن بلژیکی با گردافشانی دستی حل گردید. اما کشت و زرع وانیل در مقیاس بزرگ بعدها در سال 1841 با توسعه‌ی روش راهبردی گرده‌افشانی مصنوعی وانیل توسط ادموند آلبیوس که قبل از آن برده‌ای در جزیره‌ی رئونیون بود صورت گرفت. تا سال 1886، کشت وانیل حتی در جزایر ماسکارین و جاوه بیشتر از مکزیک شده بود. برخی از تولید کنندگان نخستین وانیل تا به امروز نقش بسزایی در تولید جهانی این گیاه ایفا کرده‌اند.

توصیف گیاه:

وانیلی که در تجارت جهانی مورد استفاده است از کلمه‌ی Vanilla planifolia  گرفته شده است. وانیل که متعلق به خانواده‌ی ارکیده‌ها است، یک گیاه بالارونده‌ی تک لپه‌ای است که ساقه‌ا‌ی مستحکم و پرطراوت با گلبرگ‌های کوتاه، برگ‌هایی نیزه سان که طولشان به 20 سانتی متر می‌رسند دارد. گل آذین آن خوشه‌ای است با 20 عدد گل یا بیشتر. گل‌های آن حدودا 6 سانتی متر طول و 2.5 سانتی متر پهنا دارد که یا مایل به زرد و یا کاملا سبز یا سفید با گلبرگ‌ها . کاسبرگ‌های نیزه‌ای شکل است. میوه‌ی آن که در بازار آن‌را لوبیای وانیل یا غلاف وانیل می‌نامند از لحاظ گیاه شناسی یک کپسول است که تقریبا به شکل استوانه است و حدودا 20 سانتی متر طول دارد.