چاقی و اضافه وزن

· بیش از یک میلیارد نفر بزرگسال در سر تا سر جهان اضافه وزن دارند که از این میان 300 میلیون نفر آنها چاقی مفرط دارند.

·چاقی و اضافه وزن انسان را در معرض خطر جدی ابتلا به بیماری‌های مزمن قرار می‌دهد. این بیماری‌ها عبارتند از:  دیابت نوع 2، بیماری های قلبی و عروقی، فشار خون بالا،‌ سکته مغزی و برخی از سرطان‌ها.

·  علل کلیدی چاقی و اضافه وزن در درجه اول مصرف روز افزون غذاهای چرب و پرکالری و موادغذایی پرقند و عدم تحرک فیزیکی است.

چاقی و اضافه وزن:

چاقی به یک نسبت اپیدمیک در سراسر جهان رسیده است که در حال حاضر بیش از 1 میلیارد نفر را درگیر کرده و حداقل 300 میلیون نفر از آنها به صورت مفرط چاق هستند و در واقع مسئول اصلی بیماریهای مزمن و معلولیت در سراسر جهان است. چاقی اغلب در کشورهای در حال توسعه که وضعیت تغذیه‌ای مناسبی هم ندارند رخ می‌دهد و در واقع نوعی مشکل پیچیده و چند وجهی است که ابعاد اجتماعی و روانی دارد که بر تمام گروههای سنی و گروههای اجتماعی اقتصادی تاثیر می‌گذارد.

مصرف روزافزون غذاهای پرکالری، پرچرب و پرقند و غیر مغذی همراه با کاهش فعالیت‌های فیزیکی در برخی مناطق آمریکای شمالی، بریتانیا، اروپای‌شرقی، خاورمیانه، جزیره‌های اقیانوس آرام، استرالیا و چین منجر به افزایش سه برابری میزان چاقی از سال 1980 تا کنون گردیده است. اپیدمی چاقی محدود به جوامع صنعتی نمی‌شود. میزان چاقی در کشورهای در حال توسعه اغلب با سرعت بیشتری از کشورهای توسعه یافته در حال افزایش است. مشکل چاقی و اضافه وزن منجر به بروز بیماری‌های مزمن مرتبط با رژیم غذایی می‌شود از جمله دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون بالا و سکته مغزی و برخی از سرطان‌ها. بیماریهایی که به سبب آن برای افراد ایجاد می‌شود از مرگ زود هنگام گرفته تا بیماری‌های مزمن خطرناک که باعث کاهش کلی کیفیت زندگی می‌شود. نگرانی‌ ویژه در این زمینه افزایش چاقی در کودکان است.

دلیل وقوع این پدیده چیست؟

این اپیدمی فزاینده نشان دهنده‌ی تغییرات عمیق در جامعه و الگوهای رفتاری جوامع مختلف در دهه‌های اخیر است. در حالیکه ژنتیک در تعیین آسیب‌پذیری فرد در اضافه وزن نقش مهمی را ایفا می‌کند، تعادل انرژی در بدن با جذب کالری و فعالیت فیزیکی تعیین می‌گردد. بنابراین تغییرات اجتماعی و جهانی تغذیه ای در حال همه‌گیر کردن مسئله‌ی چاقی در دنیاست. رشد اقتصادی، مدرنیزاسیون، شهرنشینی و جهانی شدن بازارهای غذایی تنها برخی از عواملی هستند که زمینه‌ی این اپیدمی را فراهم می‌کند.

با افزایش درآمد و افزایش جمعیت شهرنشین، رژیم‌های غذایی حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده جای خود را به رژیم‌های غذایی سرشار از چربی و قند می‌دهند. همزمان با این تغییر، میل به انجام کارهای کم تحرک نیز در سراسر جهان شکل گرفته است. حرکت به سمت تحرک کمتر در استفاده هر چه بیشتر از حمل و نقل اتوماتیک، فناوری‌های خانگی و تفریحات و سرگرمی‌های کم تحرک دیده می‌شود.

چاقی و اضافه وزن چگونه تعریف می‌شوند؟

شیوع اضافه وزن و چاقی معمولا از طریق محاسبه شاخص توده بدنی اندازه‌گیری و مشخص می‌شود که در واقع وزن (در واحد کیلوگرم) تقسیم بر مجذور قد (در واحد متر) است. چنانچه این شاخص بیش از 25 باشد، فرد دارای اضافه وزن است و چنانچه بیش از 30 باشد، فرد چاق محسوب می‌شود. این نشانگرها یک نوع معیار مشخص برای ارزشیابی وزن هستند، اما خطر ابتلا به بیماری‌ها در تمام جوامع می تواند افراد با شاخص توده‌ای کمتر را نیز تهدید کند.

میانه‌ی شاخص توده‌ی بدنی بزرگسالان بین 22-23 در آفریقا و آسیاست، این در حالی است که این میزان در آمریکای شمالی، اروپا و برخی از کشورهای آمریکای لاتین، شمال آفریقا و جزایر اقیانوس آرام بین 25-27 است. این شاخص در بین افراد میانسال و سالمند در حال افزایش است که در واقع در خطر ابتلا به بیماری‌های مختلفی هم هستند. در کشورهایی که در حال تغییر شکل تغذیه از حالت سنتی به مدرن هستند، سوءتغذیه و تغذیه بیش از حد اغلب با هم رخ می‌دهد. افرادی که شاخص توده بدی کمتر از 18.5 داشته باشند در واقع کم وزن محسوب می‌شوند.

توزیع شاخص توده بدنی در بسیاری از جوامع در حال افزایش است. و مطالعات اخیر در این زمینه نشان می‌دهد که افرادی که در سالهای ابتدایی زندگی‌شان تغذیه‌ خوبی نداشته‌اند و بعدا در سنین بزرگسال چاق شده‌اند زودتر از باقی افرادی که هیچگاه تغذیه‌ی بدی نداشتند دچار فشار خون، بیماری های قلبی و دیابت می‌گردند.

عمق مسئله تا چه حد است؟

در حال حاضر بیش از 1 میلیارد نفر بزرگسال دارای اضافه وزن هستند و حداقل 300 میلیون آنها چاق محسوب می‌شوند. میزان فعلی چاقی از زیر 5٪ در چین،‌ ژاپن و برخی از کشورهای آفریقایی شروع می‌شود تا بالای 75٪ در ساموئا می‌رسد. اما حتی در کشورهایی که چاقی شیوع کمتری دارد نظیر چین، این میزان در برخی شهرها 20٪‌ است.

چاقی در کودکان در برخی مناطق اپیدمی شده و در برخی مناطق دیگر در حال رشد است. تخمین زده شده که 17.6 میلیون کودک زیر 5 سال در سرتاسر جهان اضافه وزن دارند. طبق یک آمار انجام شده در آمریکا از سال 1980 میلادی تعداد کودکان دارای اضافه وزن دو برابر و نوجوانان دارای اضافه وزن سه برابر شده است. شیوع چاقی در کودکان بین 6 تا 11 ساله نیز از سال 1960 میلادی دو برابر افزایش یافته است. شیوع چاقی در جوانان بین 12 تا 17 سال نیز از 5٪ به 13٪ در پسران و از 5٪ به 9٪ در دختران بین سالهای 1966-1970 و 1988-1991 افزایش یافت. مشکل چاقی یک مسئله‌ی جهانی است و در حال گسترش به کشورهای در حال توسعه می‌باشد. بطور مثال، در کشور تایلند شیوع چاقی در میان کودکان 5 تا 12 ساله تنها در عرض دو سال از 12.2٪ به 15.6٪ افزایش یافت.

مشکل چاقی و اضافه وزن مسئول 2 تا 6 ٪ کل هزینه‌های درمانی در چندین کشور توسعه یافته است. برخی تخمین‌ها حتی به 7 درصد هم می‌رسد. هزینه‌های واقعی بدون شک خیلی بیشتر از این است از چون تمام بیماری‌های مرتبط با چاقی در محاسبات گنجانده نشده است.

در رابطه با این مسئله چه می‌شود کرد؟

کنترل وزن بصورت موثر بین افراد و گروههایی که در خطر ابتلا به چاقی هستند شامل یک سری راهکار بلند مدت می‌شود. این راهکارهای پیشگیری کننده شامل کنترل وزن، کنترل کاهش وزن است. این راهکارها باید جزو رویکرد تلفیقی جمعیتی و چند بخشی باشد که حمایت محیطی برای رژیم‌های سالم و فعالیت منظم فیزیکی را در بر می‌گیرد. عناصر کلیدی در این رابطه شامل موارد زیر می‌شود:

· بوجود آوردن جوامعی که از طریق یک سری سیاست‌های عمومی بتوانند غذاهای متنوع کم چرب و پر فیبر را در اختیار عموم مردم قرار دهند و فرصتی برای فعالیت فیزیکی فراهم کنند.

· بوجود آوردن رفتارهای سالم برای تشویق و انگیزه دادن و توانمندکردن افراد برای کاهش وزن:

•  با مصرف بیشتر میوه و سبزیجات، غلات و آجیل
•  شرکت در فعالیت‌های فیزیکی روزانه بمدت حداقل 30 دقیقه
•  حذف غذاهای چرب و شیرین از رژیم غذایی
• تغییر الگوی مصرف از سوی چربی‌های حیوانی اشباع به سوی چربی‌های گیاهی غیر اشباع
•  برخورد درمانی با مشکل چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن از طریق برنامه‌های درمانی و آموزشی برای اطمینان از حمایت بیشتر و موثر برای آن دسته از افراد که می‌خواهند اضافه وزن خود را کم کنند و یا از اضافه وزن مجدد جلوگیری کنند.