تغذیه و سلامت موی سر (بخش اول)

اکثر افراد سالم از رژیم غذایی سالمی برخوردار هستند، ‌اما با این وجود برخی از افراد به مواد مغذی سالم و مناسب دسترسی ندارند، و برخی افراد دیگر نیز دچار بیماری‌هایی هستند که موجب کمبود مواد مغذی در بدن شده که آثار آن بر پوست و موی سر آن‌ها قابل مشاهده است.

تغذیه را جدی بگیرید

تغذیه مسئله‌ی پیچیده‌ای است. آثار تغذیه‌ی سالم غیر مستقیم است و اغلب دیر مشخص و هویدا می‌شود. مخصوصا موی سر و بدن خیلی دیر و کند به محرک‌ها پاسخ می‌دهند. آزمایشات نشان می‌دهد که تغذیه‌ی سالم و صحیح در رشد موی سالم تاثیر می‌گذارد، در نتیجه بسیاری از کمبود‌های غذایی با ریزش مو در ارتباط است.

رویکرد سیستماتیک به تغذیه

بنابراین تغذیه‌ی مو بخش مهمی در هر نوع رژیم درمانی محسوب می‌شود. به هنگام طراحی یک مکمل غذایی برای موی سر بخاطر وجود بسیاری از عواملی که بر نتیجه نهایی درمان اثر می‌گذارند باید یک رویکرد بواقع سیستماتیک را در نظر بگیریم. سوء‌تغذیه، بیماری‌های قلبی مادرزادی، بیماری‌های عصبی عضلانی، بیماری‌های مزمن، بیماری‌های بدخیم، اعتیاد به الکل، و سن بالا می‌تواند موجب سفیدی، ضعف و ریزش مو گردد.

عوامل موثر در ریزش مو کدامند؟

ژنتیک و سلامت عمومی از عواملی هستند که بر سلامت موی سر تاثیرگذارند. تغذیه‌ی سالم امری مهم است. قسمت زنده‌ی مو یا همان ریشه زیر پوست فرق سر داخل فولیکول مو قرار دارد. موی سر مواد مغذی خود را از خون جذب می‌کند. برخی از موارد نظیر استرس، تروما (هر نوع ضربه، جراحت، شوک آسیب و حادثه وارد شده بر بدن، در علم پزشکی، تروما (Trauma) محسوب می‌شود)، مصرف دارو، بیماری‌ها، فلزات سنگین، مصرف دخانیات و غیره می‌توانند بر روی موی سر تاثیر بگذارند.

سرعت رشد مو

موی سر سریع‌ترین رشد را در بین اعضای بدن دارد: متوسط سرعت رشد آن 1 سانتی متر در ماه است. بهترین رشد در سنین بین 15 تا 30 سال است و از 40 تا 50 سال رشد آن کمتر می‌شود. محصولات بهداشتی موی سر (شامپو‌ها یا مکمل‌های ویتامینه) تاثیر قابل توجهی بر روی این سرعت‌ رشد ندارند. چرخه‌ی رشد هر فولیکول مو با بوجود آمدن فولیکول آغاز شده و به تخریب آن ختم می‌شود. حین هر چرخه‌ی جدید، فولیکول موی سر دوباره از مصالح و مواد خام از نو ساخته می‌شود.

سرعت رشد مو به چه عواملی بستگی دارد؟

سرعت رشد مو بسته به ژنتیک، جنسیت، هورمون‌ها و سن متفاوت است.  این سرعت ممکن است که بخاطر کمبود مواد مغذی کاهش یابد. [بطور مثال بی‌اشتهایی عصبی، کم‌خونی، کمبود روی (زینک) در بدن] و نوسانات هورمونی (مثلا دوران یائسگی، سندروم تخمدان پلی کیستیک، و بیماری تیروئید).

نکته مهم:

بسیاری از نیاز‌های متابولیک سلول‌های فولیکولی (مواد معدنی و  ویتامین‌ها) باید برای بهترین حالت رشد مو بر آورده شوند.

متخصصین تغذیه تایید می‌کنند که:

افرادی که کمبود تغذیه‌ای دارند معمولا موهای خشک، رشته رشته و زبر دارند و گاهی اوقات ریزش مو دارند که خوشبختانه با برطرف نمودن کمبود‌های تغذیه‌ای جلوی ریزش مو گرفته می‌شود.

آیا رژیم‌های غذایی کوتاه مدت و فشرده مفید هستند؟

رژیم‌های غذایی فشرده و کوتاه مدت موجب برخی مشکلاتی نظیر ریزش موی موقت، بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و دیگر بیماری‌ها شده که مشخصا دلایل و عوامل تغذیه‌ای دارد.

رژیم‌های غذایی باید حاوی پروتئین، میوه‌جات، سبزیجات، دانه‌ها، و مقادیر مناسبی از چربی باشند. کمبود غذایی معمولا خود را در ریزش مو نشان می‌دهد. کم خونی نیز می‌تواند باعث ریزش مو گردد. ویتامین‌های گروه B بخصوصی بیوتین برای سلامت مو بسیار مهم هستند.

هنگام احساس خطر...

بدن اولویت‌های خود را دوباره بررسی می‌کند و بافت‌های حیاتی اول از همه مورد توجه قرار می‌گیرند، فولیکول‌های مو ممکن است اولویت محسوب نشوند. گرچه همه‌ی مشکلات رشد مو ریشه در سوء تغذیه ندارند، ولی در تشخیص علت ریزش مو یکی از علائم ارزشمند محسوب می‌شود.

اسیدهای چرب ضروری امگا 3، پروتئین، ویتامین B12 و آهن موجود در انواع غذاهای دریایی مخصوصا ماهی‌ها، از خشکی ریشه‌ی مو و کدر شدن رنگ مو جلوگیری می‌کند. سبزیجات سبز تیره حاوی مقادیر زیادی از ویتامین A و C هستند که به تولید سبوم کمک کرده و برای موی سر یک حالت دهنده‌ی طبیعی محسوب می‌شود.

حبوبات برای رشد موی سر پروتئین فراهم می‌کند و همچنین حاوی آهن، روی (زینک)، و بیوتین است. بیوتین برخی از آنزیم‌ها را فعال می‌کند که به متابولیسم دی اکسیدکربن، پروتئین، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها کمک می‌کند. کمبود جذب بیوتین باعث شکنندگی مو شده و منجر به ریزش مو می‌گردد. جهت پیش‌گیری از این کمبود، منابع بیوتین را در غلات و دانه‌ها، جگر گوسفند، زرده تخم مرغ، آرد سویا و مخمر بیابید.

آجیل‌ها هم حاوی مقادیر بالایی از سلنیوم هستند و بنابراین برای داشتن ریشه‌های موی سالم اهمیت دارند. اسید آلفالینولئیک و روی نیز در برخی از آجیل‌ها یافت می‌شوند و کمک می‌کنند تا موها حالت بگیرند و از ریزش مو در نتیجه کمبود روی جلوگیری شود. کمبود پروتئین یا پروتئین بی کیفیت می‌تواند موهایی شکننده و ضعیف را منجر شوند و در نهایت منجر به ریزش مو گردد. محصولات لبنی کم‌چرب منابع خوبی از کلسیم هستند که کلید اصلی برای رشد مو هستند. یک رژیم متعادل برای داشتن ریشه‌ی موی سالم ضروری است.

رشد مناسب موی سر نیازمند ترکیبی از مواد مغذی و یک منبع اکسیژن است اما تعدادی از مطالعات تطبیقی جهت حفظ رشد موی سر انجام شده اما یک فرمول مناسب و در دسترس برای محافظت از حفظ رشد مو حیاتی است. مکمل‌های غذایی موجود در بازار برای رشد و ضخامت موی سر ممکن است هیچ گونه کاربرد و تاثیری نداشته باشند.

نقش ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف در رشد موی سر:

یک مولتی ویتامین خوب می‌تواند پایه‌ا‌ی برای سلامتی و تغذیه باشد. تغییرات بوجود آمده در پوست و مو می‌تواند گواه وجود نوعی کمبود ویتامین در بدن باشد. موی سر نهایتا نمایانگر شرایط کلی بدن است. در مشکلات سلامتی یا کمبود‌های تغذیه‌ای، رشد موی سر متوقف شده و موی سر شکننده می‌شود. چنانچه سلامتی بدن در وضعیت مناسبی باشد، این امکان وجود دارد که با مصرف ترکیب صحیحی از اسیدهای آمینه و ویتامین‌های B، چرخه رشد ژنتیکی به اوج خود برسد.

برخی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسید‌های آمینه برای مسیرهای متابولیک موجود در متابولیسم پروتئین کراتین حیاتی هستند. تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهند که محصولات ویتامین، مواد معدنی و اسید های آمینه برای رشد سالم موی سر تاثیر بسزایی دارند.

ویتامین B5:

این ویتامین به ریشه‌ی موی سر انعطاف پذیری، قدرت و درخشندگی می‌دهد و از سفید شدن و ریزش آن جلوگیری می‌کند. ویتامین B6 از شوره سر جلوگیری می‌کند که در غلات، زرده تخم‌مرغ، و جگر یافت می‌شود. ویتامین B12 نیز از ریزش مو جلوگیری می‌کند و در ماهی، تخم مرغ، مرغ و شیر یافت می‌شود.

همچنین گنجاندن ویتامین B6، بیوتین، اینوسیتول و اسیدفولیک در برنامه‌ی مکمل اهمیت دارد. دانشمندان به این موضوع پی برده‌اند که برخی مواد معدنی از جمله منیزیم، گوگرد، سیلیکا و روی نیز برای حفظ سلامتی بسیار مهم هستند.

ویتامین B1، B2 نیاسین و اسید پانتوتنیک:

مقادیر کاهش یافته ویتامین B1(تیامین)، B2(ریبوفلاون)، نیاسین، و اسیدپانتوتنیک می‌تواند منجر به سوء‌تغذیه سلول‌های فولیکول مو شود. مقدار دوز آن باید بین 25 تا 50 میلی‌گرم در روز توصیه می‌گردد.

اسید فولیک:

کاهش مصرف اسید فولیک منجر به کاهش رشد و تقسیم سلو‌ل­های فولیکول مو می‌شود. اسید فولیک نیز برای حفظ سلامتی میزان متیونین (اسید امینه‌ای که در ساختار پروتئین­ها یافت می‌شود) در بدن ضروری است. علائم کمبود اسید فولیک شامل کم خونی، بی‌حوصلگی، خستگی، و سفیدی مو می‌شود. روزانه مصرف درمانی بین 400 تا 800 میکروگرم توصیه می‌شود.

بیوتین:

بیوتین، که بخشی از ویتامین‌های B محسوب می‌شود یکی دیگر از مواد مغذی است که با ریزش مو در ارتباط است. بیوتین برای تعدادی از واکنش‌های آنزیمی داخل بدن ضروری است، و همینطور برای سوخت و ساز پروتئین،‌ چربی، و کربوهیدرات.

در گذر زمان، سوخت و ساز پایین مواد مغذی می‌توانند منجر به سوء تغذیه سلول‌های فولیکول‌های مو شوند. گرچه این اتفاق نادری است، کمبود بیوتین منجر به کهیر پوستی و ریزش موی سر می‌شود. یک تحقیق انجام شده در دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد که بیوتین یکی از مهمترین مواد مغذی برای حفظ توان مو، بافت و عملکرد آن است. افرادی که به اندازه کافی پروتئین مصرف می‌کنند نباید مشکلی با کمبود بیوتین داشته باشند،‌گرچه افراد گیاهخوار (vegans) ممکن است در معرض خطر باشند. منبع غذایی مناسب بیوتین تخم مرغ، جگر و سویا است.

مشخص نیست که مکمل‌های بیوتین که برای استفاده برای کچلی مردان و زنان در بازار عرضه می‌شود تاثیری بر ریزش مو دارد، و هیچ تحقیقی که نشاندهنده‌ی جذب بیوتین از طریق ریشه‌ی مو باشد وجود ندارد. میزان توصیه شده بیوتین- دی 500 تا 1000 میکروگرم در روز است.