شابک یا ISBN کتاب چیست؟
کلمه شابک مخفف "شماره استاندارد بین‌المللی کتاب" است. شابک تا پایان سال 2006، شامل 10 رقم بود اما از ژانویه 2007 شابک‌ها 13 رقمی شدند. شابک‌ها از طریق یک فرمول ریاضی مخصوص محاسبه می‌شوند و شامل یک رقم کنترلی جهت ارزشیابی شماره می‌شوند.
هر شابک دارای 5 بخش می‌باشد و هر بخش آن با خط ربط از هم جدا شده‌اند. 3 تا از 5 بخش شابک تعداد ارقامشان گوناگون است.
1. عنصر پیشوند - که هم اکنون یا 978 یا 979 می‌باشد. این قسمت همیشه 3 رقمی است.
2. عنصر گروه ثبت - این بخش کشور، منطقه جغرافیایی یا زبان منطقه‌ای که در سیستم شابک عضو است را مشخص می‌کند. این قسمت 1 تا 5 رقم است.
3. عنصر ثبتی - این بخش ناشر را مشخص می‌کند. این بخش می‌تواند 7 رقمی باشد.
4. عنصر نشر - این قسمت شماره‌ی ویرایش و شکل عنوان خاص را مشخص می‌سازد. این قسمت 6 رقمی است.
5. رقم کنترلی - این بخش همیشه آخرین رقمی است که باقی شماره را ارزشیابی می‌کند.
شابک چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
شابک اصولا بعنوان مشخص کننده‌ی محصول توسط ناشر، کتابفروشی‌ها، کتابخانه‌ها و خرده فروشان اینترنتی و دیگر زنجیره‌ی تامین کنندگان کتاب جهت سفارش، فهرست‌بندی، صورت فروش و کنترل موجودی انبار استفاده می‌شود. شابک ثبت کننده کتاب، عنوان کتاب، شماره ویرایش و قطع و شکل کتاب را مشخص می‌سازد.
شابک چه چیزی را مشخص می‌کند؟
شابک مختص انتشاراتی است که تک نوشتاری هستند و پایه‌ی متنی دارند (به کلام دیگر برای انتشارات تک چاپی و نه مجلات و روزنامه‌ها یا دیگر انواع جراید)
هر کتابی که چه برای فروش و چه رایگان در دسترس عموم قرار می‌گیرد، می‌تواند از طریق شابک شناسایی شود.
بعلاوه، بخش‌های مجزای کتاب‌ها (نظیر بخش‌های کتاب) یا شماره یا مقالات روزنامه‌ها، گاهنامه‌ها و غیره که بصورت جداگانه در دسترس قرار می‌گیرد نیز می‌توانند از شابک استفاده کنند.
با توجه به رسانه‌های گوناگون که در دسترس عموم هستند، شکل محتوایی که مستند و پخش می‌شود چندان اهمیتی ندارد ولی شکل هر محصول متفاوت ( مثل pdf یا EPUB) باید جداگانه مشخص شود.
شابک، قوانین و مقررات حق نشر
شابک نوعی شناسنده است و هیچ گونه وجه قانونی در خصوص حق نشر ایجاد نمی‌کند. ولی در برخی کشورها استفاده از شابک برای مشخص ساختن انتشارات یکی از ملزومات قانونی است.
چه کسی باید درخواست شابک کند؟
ناشر کتاب است که همیشه باید درخواست شابک کند. ناشر کتاب، در واقع گروه، سازمان، شرکت یا فردی است که موظف به چاپ اول یک کتاب است. بطور معمول، ناشر در واقع همان فردی است که مسئول مالی پرداخت هزینه‌ی چاپ و متضمن سود و زیان مالی کتاب است. ناشر ممکن است چاپ کننده کتاب نباشد و ممکن است خود مولف کتاب باشد البته اگر خواسته باشد خودش کتاب را به چاپ برساند.
در شماری از کشورها جزئیات قوانین نشر کتاب موجود است پس می‌توانید برای اطلاعات بیشتر با دفاتر ملی شابک (در ایران خانه کتاب) تماس حاصل کنید.
